SÜRELİ
FESİH
Madde
17 - Belirsiz
süreli iş
sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa
bildirilmesi gerekir.
İş
sözleşmeleri;
a) İşi altı aydan
az sürmüş olan işçi
için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki
hafta
sonra,
b) İşi altı aydan
birbuçuk yıla kadar
sürmüş olan işçi için,
bildirimin diğer tarafa
yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,
c) İşi
birbuçuk yıldan üç yıla kadar
sürmüş olan işçi için,
bildirimin diğer tarafa
yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,
d) İşi
üç yıldan fazla sürmüş
işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak
sekiz hafta
sonra,
Feshedilmiş
sayılır.
Bu
süreler asgari olup sözleşmeler ile
artırılabilir.
Bildirim şartına
uymayan taraf, bildirim süresine
ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.
İşveren bildirim
süresine ait ücreti peşin
vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir.
İşverenin bildirim
şartına uymaması veya bildirim
süresine ait ücreti peşin ödeyerek
sözleşmeyi
feshetmesi, bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddesi
hükümlerinin uygulanmasına engel olmaz. 18 inci
maddenin
birinci fıkrası uyarınca bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinin
uygulanma alanı dışında kalan işçilerin iş
sözleşmesinin,
fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği
durumlarda işçiye bildirim süresinin
üç katı
tutarında tazminat ödenir. Fesih için bildirim
şartına da
uyulmaması ayrıca dördüncü fıkra uyarınca
tazminat
ödenmesini gerektirir.
Bu maddeye
göre ödenecek tazminatlar ile
bildirim sürelerine ait peşin ödenecek
ücretin hesabında
32 nci maddenin birinci fıkrasında yazılan ücrete ek olarak
işçiye sağlanmış para veya para ile
ölçülmesi
mümkün sözleşme ve Kanundan doğan menfaatler
de göz
önünde tutulur.
FESHİN
GEÇERLİ SEBEBE
DAYANDIRILMASI
Madde 18 - Otuz
veya daha fazla işçi
çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan
işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini
fesheden
işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da
işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan
geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.
Altı aylık kıdem
hesabında bu Kanunun 66 ncı
maddesindeki süreler dikkate alınır.
Özellikle
aşağıdaki hususlar fesih için
geçerli bir sebep oluşturmaz:
a) Sendika
üyeliği veya çalışma saatleri
dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri
içinde
sendikal faaliyetlere katılmak.
b) İşyeri sendika
temsilciliği yapmak.
c) Mevzuattan veya
sözleşmeden doğan haklarını
takip (Ek ibare: 18/02/2009-5838 S.K./32.mad) veya
yükümlülüklerini yerine getirmek
için
işveren aleyhine idari veya adli makamlara
başvurmak veya bu hususta başlatılmış sürece katılmak.
d) Irk, renk,
cinsiyet, medeni hal, aile
yükümlülükleri, hamilelik, doğum,
din, siyasi
görüş ve benzeri nedenler.
e) 74
üncü maddede öngörülen
ve kadın işçilerin çalıştırılmasının yasak olduğu
sürelerde işe gelmemek.
f) Hastalık veya
kaza nedeniyle 25 inci maddenin (I)
numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen
bekleme
süresinde işe geçici devamsızlık.
İşçinin
altı aylık kıdemi, aynı işverenin bir
veya değişik işyerlerinde geçen süreler
birleştirilerek
hesap edilir. İşverenin aynı işkolunda birden fazla işyerinin bulunması
halinde, işyerinde çalışan işçi sayısı, bu
işyerlerinde
çalışan toplam işçi sayısına göre
belirlenir.
İşletmenin
bütününü sevk ve idare
eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin
bütününü sevk ve idare eden ve
işçiyi işe
alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleri
hakkında
bu madde, 19 ve 21 inci maddeler ile 25 inci maddenin son fıkrası
uygulanmaz.
SÖZLEŞMENİN
FESHİNDE USUL
Madde 19 - İşveren
fesih bildirimini yazılı olarak
yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirtmek
zorundadır.
Hakkındaki
iddialara karşı savunmasını almadan bir
işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi, o
işçinin davranışı veya verimi ile ilgili nedenlerle
feshedilemez. Ancak, işverenin 25 inci maddenin (II) numaralı bendi
şartlarına uygun fesih hakkı saklıdır.
FESİH
BİLDİRİMİNE İTİRAZ VE
USULÜ
Madde 20 - İş
sözleşmesi feshedilen işçi,
fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya
gösterilen
sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih
bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş
mahkemesinde dava açabilir. (İptal ibare: Anayasa Mah.nin
19/10/2005 tarihli ve E. 2003/66, K. 2005/72 sayılı Kararı ile.) * ...
taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede özel
hakeme
götürülür.
Feshin
geçerli bir sebebe dayandığını ispat
yükümlülüğü işverene
aittir. İşçi,
feshin başka bir sebebe dayandığını iddia ettiği takdirde, bu iddiasını
ispatla yükümlüdür.
Dava seri muhakeme
usulüne göre iki ay
içinde sonuçlandırılır. Mahkemece verilen kararın
temyizi
halinde, Yargıtay bir ay içinde kesin olarak karar verir.
(İptal fıkra :
Anayasa Mah.nin 19/10/2005 tarihli ve E.
2003/66, K. 2005/72 sayılı Kararı ile.)
GEÇERSİZ
SEBEPLE YAPILAN
FESHİN SONUÇLARI
Madde 21 -
İşverence geçerli sebep
gösterilmediği veya gösterilen sebebin
geçerli
olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek
feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren,
işçiyi
bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi
başvurusu
üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise,
işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz
aylık
ücreti tutarında tazminat ödemekle
yükümlü
olur.
Mahkeme veya
özel hakem feshin
geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe
başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarını da belirler.
Kararın
kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı
süre için işçiye en çok
dört aya kadar
doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenir.
İşçi
işe başlatılırsa, peşin olarak ödenen
bildirim süresine ait ücret ile kıdem tazminatı,
yukarıdaki
fıkra hükümlerine göre yapılacak
ödemeden mahsup
edilir. İşe başlatılmayan işçiye bildirim süresi
verilmemiş
veya bildirim süresine ait ücret peşin
ödenmemişse, bu
sürelere ait ücret tutarı ayrıca ödenir.
İşçi
kesinleşen mahkeme veya özel hakem
kararının tebliğinden itibaren on işgünü
içinde işe
başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır.
İşçi bu süre içinde başvuruda bulunmaz
ise,
işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve
işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur.
Bu maddenin
birinci, ikinci ve
üçüncü fıkra
hükümleri sözleşmeler
ile hiçbir suretle değiştirilemez; aksi yönde
sözleşme
hükümleri geçersizdir.
ÇALIŞMA
KOŞULLARINDA
DEĞİŞİKLİK VE İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ
Madde 22 -
İşveren, iş sözleşmesiyle veya iş
sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği
ve
benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma
koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye
yazılı
olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan
ve işçi tarafından altı işgünü
içinde yazılı
olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz.
İşçi değişiklik önerisini bu süre
içinde kabul
etmezse, işveren değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını
veya fesih için başka bir geçerli nedenin
bulunduğunu
yazılı olarak açıklamak ve bildirim süresine uymak
suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. İşçi bu
durumda 17
ila 21 inci madde hükümlerine göre dava
açabilir.
Taraflar
aralarında anlaşarak çalışma
koşullarını her zaman değiştirebilir. Çalışma koşullarında
değişiklik geçmişe etkili olarak
yürürlüğe
konulamaz.
YENİ İŞVERENİN
SORUMLULUĞU
Madde 23 -
Süresi belirli olan veya olmayan
sürekli iş sözleşmesi ile bir işverenin işine girmiş
olan
işçi, sözleşme süresinin bitmesinden
önce yahut
bildirim süresine uymaksızın işini bırakıp başka bir işverenin
işine girerse sözleşmenin bu suretle feshinden
ötürü, işçinin sorumluluğu
yanında, ayrıca yeni
işveren de aşağıdaki hallerde birlikte sorumludur:
a)
İşçinin bu davranışına, yeni işe girdiği
işveren sebep olmuşsa.
b) Yeni işveren,
işçinin bu davranışını bilerek
onu işe almışsa.
c) Yeni işveren
işçinin bu davranışını
öğrendikten sonra dahi onu çalıştırmaya devam
ederse.
İŞÇİNİN
HAKLI NEDENLE
DERHAL FESİH HAKKI
Madde 24 -
Süresi belirli olsun veya olmasın
işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini
sürenin
bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin
feshedebilir:
I. Sağlık
sebepleri:
a) İş
sözleşmesinin konusu olan işin yapılması
işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya
yaşayışı için tehlikeli olursa.
b)
İşçinin sürekli olarak yakından ve
doğrudan buluşup görüştüğü işveren
yahut başka bir
işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan
bir
hastalığa tutulursa.
II. Ahlak ve
iyiniyet kurallarına uymayan haller ve
benzerleri:
a) İşveren iş
sözleşmesi yapıldığı sırada bu
sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar
veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan
bilgiler
vermek veya sözler söylemek suretiyle
işçiyi
yanıltırsa.
b) İşveren
işçinin veya ailesi üyelerinden
birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler
söyler,
davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.
c) İşveren
işçiye veya ailesi üyelerinden
birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut
işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı
davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler,
yahut
işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi
gerektiren
bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve
haysiyet
kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa.
d)
İşçinin diğer bir işçi veya
üçüncü kişiler tarafından
işyerinde cinsel tacize
uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli
önlemler alınmazsa.
e) İşveren
tarafından işçinin ücreti kanun
hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun
olarak hesap
edilmez veya ödenmezse,
f)
Ücretin parça başına veya iş tutarı
üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren
tarafından
işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği
hallerde,
aradaki ücret farkı zaman esasına göre
ödenerek
işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut
çalışma şartları uygulanmazsa.
III. Zorlayıcı
sebepler:
İşçinin
çalıştığı işyerinde bir haftadan
fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler
ortaya çıkarsa.
İŞVERENİN
HAKLI NEDENLE DERHAL
FESİH HAKKI
Madde 25 -
Süresi belirli olsun veya olmasın
işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini
sürenin
bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin
feshedebilir:
I- Sağlık
sebepleri:
a)
İşçinin kendi kastından veya derli toplu
olmayan yaşayışından yahut içkiye
düşkünlüğünden doğacak bir
hastalığa veya sakatlığa
uğraması halinde, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına
üç iş günü veya bir ayda beş iş
gününden fazla sürmesi.
b)
İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi
edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında
sakınca
bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.
(a) alt bendinde
sayılan sebepler dışında
işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde
işveren
için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı;
belirtilen
hallerin işçinin işyerindeki çalışma
süresine
göre 17 nci maddedeki bildirim sürelerini altı hafta
aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74
üncü maddedeki sürenin bitiminde başlar.
Ancak
işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle
işine
gidemediği süreler için ücret işlemez.
II- Ahlak ve iyi
niyet kurallarına uymayan haller ve
benzerleri:
a) İş
sözleşmesi yapıldığı sırada bu
sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli
vasıflar
veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde
bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun
olmayan
bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin
işvereni
yanıltması.
b)
İşçinin, işveren yahut bunların aile
üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak
sözler
sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref
ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
c)
İşçinin işverenin başka bir işçisine
cinsel tacizde bulunması.
d)
İşçinin işverene yahut onun ailesi
üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine
sataşması
veya 84 üncü maddeye aykırı hareket etmesi.
e)
İşçinin, işverenin güvenini
kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek
sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda
bulunması.
f)
İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla
hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç
işlemesi.
g)
İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı
bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya
bir ay
içinde iki defa herhangi bir tatil
gününden sonraki iş
günü, yahut bir ayda üç
işgünü işine
devam etmemesi.
h)
İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu
görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar
etmesi.
ı)
İşçinin kendi isteği veya savsaması
yüzünden işin güvenliğini tehlikeye
düşürmesi,
işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan
makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz
günlük
ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve
kayba
uğratması.
III- Zorlayıcı
sebepler:
İşçiyi
işyerinde bir haftadan fazla süre
ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya
çıkması.
IV-
İşçinin gözaltına alınması veya
tutuklanması halinde devamsızlığın 17 nci maddedeki bildirim
süresini aşması.
İşçi
feshin yukarıdaki bentlerde
öngörülen sebeplere uygun olmadığı iddiası
ile 18, 20 ve
21 inci madde hükümleri
çerçevesinde yargı
yoluna başvurabilir.
DERHAL FESİH
HAKKINI KULLANMA
SÜRESİ
Madde 26 - 24 ve
25 inci maddelerde gösterilen
ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi
veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih
yetkisi,
iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu
diğer
tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş
günü
geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden
itibaren
bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak işçinin olayda maddi
çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz.
Bu haller
sebebiyle işçi yahut işverenden iş
sözleşmesini yukarıdaki fıkrada
öngörülen süre
içinde feshedenlerin diğer taraftan tazminat hakları
saklıdır.
YENİ İŞ ARAMA
İZNİ
Madde 27 -
Bildirim süreleri içinde
işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli
olan iş
arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi
yapmadan
vermeye mecburdur. İş arama izninin süresi günde iki
saatten
az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini
birleştirerek
toplu kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen
işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki
günlere
rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır.
İşveren yeni iş
arama iznini vermez veya eksik
kullandırırsa o süreye ilişkin ücret
işçiye
ödenir.
İşveren, iş arama
izni esnasında işçiyi
çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir
çalışma
karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten,
çalıştırdığı
sürenin ücretini yüzde yüz zamlı
öder.
|